Gaslighting nedir?

“Ben onu demek istemedim, sen yanlış anladın!”
“Sen yanlış hatırlıyorsun!”
“Yine yanlış anladın!”
“Çok hassassın!”
“Hep kafanda kuruyorsun!”
“Abartıyorsun!”
“Çok da önemli değil!”
“Çok büyütüyorsun!”

Eğer yakınlarınız tarafından bu cümleleri sıkça duyuyorsanız, değersizleştiriliyorsanız, sürekli kendinizi suçlu hissediyorsanız, belki siz de psikolojik olarak manipüle ediliyor olabilirsiniz…

“Gaslighting” son zamanlarda televizyonlarda, dizilerde ve haberlerde sıkça duyduğumuz bir kavram. Peki aslında belkibirilerimizin günlük yaşantımızda yaşıyor olduğu ya da tanık olduğu bir durumu ifade eden bu kelime, gerçekten tam olarak ne anlama geliyor biliyor musunuz?

Bireyin kendi düşüncelerini, algısını, hafızasını ve akıl sağlığını sorgulamasına sebep olabilecek kadar güçlü bir şekilde başkaları tarafından “kötü yönlendirme” altında olmasına “gaslighting” diyebiliriz. Gaslighting, tam manasıyla bir psikolojik manipülasyon ve kötü yönlendirme olarakdilimize çevrilebilir. Kişi, psikolojik olarak kendisinden şüphe duyacak kadar bir diğer kişi tarafından manipüle ediliyorsa, ve bu kötü niyetli bir yönlendirme ise, burada gaslighting olabilirdemektir. Gaslighting kavramından bahsedebilmemiz için, kişinin kendisinin de gerçeği göremiyor olması ve gerçek dışı bir düşünceye inandırılmış olması gerekmektedir. Örneğin, en yakın arkadaşı tarafından sürekli kilolu olduğu ve kilo vermesi gerektiği söylenen bir kişiyi düşünelim. Aslında normal kiloda olmasına rağmen arkadaşı tarafından değersiz ve kötü hissettiriliyor olduğu bir durum içerisinde olan kişi, kendini sorguluyor ve ben nerede yanlış yapıyorum ve çok kilo alıyorum çirkinim diye düşünüyorsa , bir sorunun ve yanlış bir inancın varlığından söz edebiliriz. Kişi, kendisinde bir sorun olduğu için kilolu olduğuna inandırılmıştır ve kendini suçlu olarak görmeye başlamıştır. Duygusal olarak manipüle edilmiştir ve gerçeği doğru bir şekilde sorgulayamamaktadır.Oysaki etrafındaki diğer kişiler kendisine sorun olmadığını söylemektedir ama o kişi sadece yakın arkadaşının dediğine inanmaktadır. Psikolojik bir manipülasyon ile, hatalı tarafın kendisi olduğuna inandırılmıştır ve kendi tarafından başka bir tarafı sorgulayamamaktadır.

“Gaslighting” yaşadığımızı fark edersek ne yapmamız gerekir?

Günümüzde gaslighting yaşayan birçok birey, bu durumu yaşadığını fark edememektedir çünkü inanç sistemindeki yanılsama, gerçekleri görebilmesinin önüne geçmektedir. Eğer etrafınızda böyle bir duruma şahit oluyorsanız destek olmak için kişiye sorgulatıcı sorular sormalısınız. “Sence sana neden böyle davranıyor olabilir?”, “Biraz da onun açısından durumu değerlendirelim mi?” “Senin tarafından bakınca gerçekten kötü hissediyor olmalısın, peki sence o da senin kadar kötü hissediyor mu?” gibi sorularla kişiyi rencide etmeden, ona karşı tarafın da sorgulanması gerektiğini farkettirmekgerekmektedir. Gerçekleri direk olarak söylemek genellikle pek bir fayda sağlamaz. Kişi bu gerçeklere direnç gösterebilir veya sinirlenerek tepki verebilir.

Gaslighting genellikle romantik ilişkilerde yaşanıyor gibi görünse de arkadaşlık ilişkilerinde ya da aile ilişkilerinde de yaşanıyor olabilir. Burada önemli olan eğer birinin sizi kontrol ettiğini ve aşağıladığını fark ederseniz sorgulamanız gereken tek tarafın kendiniz olmadığınızdır. Biri size karşı aşağılayıcı bir tutum ya da tavır sergiliyorsa, kötü bir dil kullanıyorsa, bu sizin suçunuz değildir. Diğer kişiyi yatıştırmak ya da iyi hissettirmek için kendinizden ödün veriyorsanız ve kendi ihtiyaçlarınızı önemsemez hale geldiyseniz, muhtemelen manipulatif taraf siz değilsinizdir. Bir çeşit psikolojik şiddet olan gaslighting durumunu farkettiğinizde, çevrenizde güvendiğiniz bir arkadaşınızdan dostunuzdan ya da bir uzmandan yardım istemeniz iyi olacaktır. Eğer psikolojik şiddet ile ilgili bir şüphe duyuyorsanız mutlaka yardım almakiçin bir uzmana danışın. Önemli olan, belirtileri fark edebilmek ve bununla ilgili sorularınızı bir uzmana danışmaktır.